314. red. Dorota Majka-Rostek, Ewa Banaszak, Robert Florkowski, Paweł Czajkowski „Trickster. Społeczno-kulturowe konteksty doświadczania ciała”

Trickster. Społeczno-kulturowe konteksty doświadczania ciała to książka o ciele i o tym, co z nim związane. Autorzy poszczególnych prac, wchodzących w skład recenzowanej pozycji, przyglądają się naszej fizyczności z wielu – naprawdę wielu – stron, tworząc szeroką perspektywę poznawczą: bo i o ciele w kontekście jego percepcji, i w aspektach filologicznych, językowych, i kulturowych, zarówno w odniesieniu jednostkowym, jak i zbiorowym – np. danych kultur czy społeczności. To praca, której czytanie związane może być nie tylko z akademią, ale także z codziennym użytkiem.

Teksty, które stanowią zawartość wydawnictwa pod redakcją m.in. Doroty Majek-Rostek, skoncentrowane są na ciele, zwłaszcza w odniesieniu do tytułowych kontekstów. To, co stanowi obiekt zainteresowań badaczy, to ciało umiejscowione w centrum różnych dziedzin czy metodologii, poddane refleksji, interpretacji i analizie, opierającej się przede wszystkim na relacji – z innymi ciałami, osadzonymi np. w innych kulturach, epokach czy orientacjach. Autorzy prac przypatrują się szeregom zjawisk i pewnej ewolucji, mniej biologicznej, a bardziej – na co wskazuje już sam tytuł – społeczno-kulturowej, dziejącej się i wewnątrz ciała, bo w jednostkowym postrzeganiu (zarówno samego siebie, jak i innych), i poza nim (na przykładzie konkretnych środowisk czy epok, jako swoisty portret). Ukazane zależności i cechy, wyrażające dążenia i perspektywy różnych nauk, kreślą znaczący obraz cielesności jako tej, która podlega nie tylko ciągłym przemianom, ale także nieustannej percepcji – zdeterminowanej położeniem geograficznym, czasem, pochodzeniem, kulturą, wiekiem, orientacją oraz innymi istotnymi, mniej lub bardziej dostrzegalnymi, wyznacznikami. 

Trickster. Społeczno-kulturowe konteksty doświadczania ciała to naukowa opowieść, która dostarcza informacji o najnowszych odkryciach i badaniach, poświęconych ciału. Należy przede wszystkim zwrócić uwagę na rozpiętość tematyczną i głębię poznawczą, dzięki której informacje i zagadnienia, o których czytamy, prezentowane są w sposób szeroki, ze wszech miar humanistyczny, uwzględniający różne podejścia i percepcje, mieszający rozmaite wątpliwości oraz różnice. Z pewnością, sięgając po tę książkę, dostajemy porządnie poprowadzoną refleksje o ciele, rozumianym i jako zjawisko, i jako byt. Bo to, co kreśli pierwsze stanowisko, zahacza o szereg zjawisk kulturowo-historyczno-społecznych, i dotyczy przede wszystkim pojmowania fizyczności przez innych – nie tylko usytuowanych poza badanym obiektem (czyli, innymi słowami, oczami drugiego człowieka), ale także poza czasem czy przestrzenią, w której dany obiekt występuje. Autorzy prac podejmują się badań ważnych i znaczących, bo mówiących nam wiele o nas samych – nie bez powodu wspominam o tym teraz, po spostrzeżeniu o zajmowaniu się człowiekiem w kategorii zjawiska, czyli czegoś, co trwa, ma miejsce, realizuje się w czasie; w tej książce bowiem, co stanowi niemałą zaletę, ciało, rozpatrywane z wielu stron, z wielu perspektyw, rozumiane jest nie tylko fizycznie, ale także społecznie, jako pewien konstrukt, który postrzegany (i budowany) jest na podstawie konkretnego czasu oraz konkretnej przestrzeni. Badacze, zajmując się m.in. zapachem, językową percepcją, niepełnosprawnością, z jednej strony wyciągają naszą fizyczność z jakiegoś miejsca, zajmując się tylko nią, a z drugiej umiejscawiają ją w konkretnym obszarze, badając jej relację z danym środowiskiem. Podobnie jest w przypadku snucia konkretnych spostrzeżeń tudzież obserwacji, kiedy zauważa się, że niektóre poglądy ewoluowały z innych – bliższych lub dalszych współczesnym. Drugie stanowisko, związane bezpośrednio z fizycznymi cechami, podejmuje dyskusję z ciałem tu i teraz, zajmując się nim w kategoriach m.in. poznania, postrzegania oraz zależności wynikających np. z wieku.

To, o czym należy również wspomnieć, to dwojakie podejście do omawianego tematu. Bo z jednej strony autorzy zajmują się ciałem dość uniwersalnym, mówiąc o pewnych cechach czy fenomenach, a z drugiej rozbijają je na czynniki pierwsze, badając poszczególne zdolności, role oraz funkcje. Mówią o nim w kategoriach i ogólnych, i jednostkowych, co sprawia, że mamy do czynienia z naprawdę dogłębną refleksją. To, co także wydaje się interesujące, to fakt, jak fizyczność została uchwycona – w trakcie wielu zjawisk czy czynności, takich jak podróżowanie lub taniec. Mowa również o jego ułomnościach oraz o tym, jak wpływają na odbiór świata i proces kształtowania się tożsamości. Jeden z tekstów poświęcony jest procesowi starzenia się homoseksualistów, co, w związku z niewielką liczbą prac na ten temat, stanowi rzadką okazję do przyjrzenia się temu zagadnieniu. Trickster. Społeczno-kulturowe konteksty doświadczania ciała to książka rzetelna i interesująca, będąca refleksją wielu badań, nauk i metodologii. Z pewnością warto po nią sięgnąć, chcąc być na bieżąco z nauką o postrzeganiu ciała i cielesności. Zwracając uwagą na różne zagadnienia i zjawiska, sytuuje ciało w centrum, w gradzie pytań, przypuszczeń i wątpliwości, co pozwala na wielotorowe i krytyczne rozpatrzenie omawianych problemów.

5/6

Za książkę serdecznie dziękuję portalowi Sztukater.